Οι φίλοι της επιστημονικής φαντασίας έχουν συναντήσει το θέμα των ηθικών διλημμάτων που προκύπτουν από την ανάπτυξη της νευροεπιστήμης (και της τεχνολογίας γενικότερα) σε σχέση με την ανθρώπινη φύση ουκ ολίγες φορές. Σε βιβλία, ταινίες, σειρές και ηλεκτρονικά παιχνίδια οι ανησυχίες περί αλλοίωσης ή «απανθρωποποίησης» της ανθρώπινης φύσης εξαιτίας της σύγκλισής της με τις μηχανές έχουν εμφανιστεί εδώ και πολύ καιρό. Κάποια από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα περιλαμβάνουν το πρόσφατο blockbuster του χώρου του gaming, Deus Ex: Human Revolution (το οποίο πραγματεύεται ακριβώς αυτό το αντικείμενο, το «επόμενο βήμα» της ανθρώπινης εξέλιξης μέσω της τεχνολογίας και το κατά πόσο αυτή παραμένει «ανθρώπινη»), δημοφιλείς ταινίες όπως το «Robocop», ο «Εξολοθρευτής», το «Tron» και το «Matrix», σειρές anime όπως το «Ghost in the Shell» και γενικά σχεδόν το σύνολο του cyberpunk κινήματος της επιστημονικής φαντασίας, το οποίο στηρίχτηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό στο συγγραφικό έργο του Ουίλιαμ Γκίμπσον.

Σε άλλη μία περίπτωση που η επιστημονική φαντασία μετατρέπεται σταδιακά σε πραγματικότητα, το βρετανικό Nuffield Council on Bioethics ξεκίνησε ένα debate πάνω στα ηθικά διλήμματα που συνεπάγονται οι νέες τεχνολογίες οι οποίες συνδέονται απευθείας με τον εγκέφαλο και μπορούν να ανοίξουν νέους ορίζοντες, όπως υπεράνθρωπη δύναμη, ανώτερη αντίληψη, συγκέντρωση (και νοητικές διεργασίες γενικότερα) και όπλα που ελέγχονται με το νου.

«Οι παρεμβάσεις στον εγκέφαλο πάντα δημιουργούσαν εξίσου ελπίδες και ανησυχίες. Ελπίδες για τη θεραπεία τρομερών ασθενειών, αλλά και φόβους σχετικά με τις συνέπειες των προσπαθειών βελτίωσης των ανθρωπίνων δυνατοτήτων σε σημείο πέραν του δυνατού» λέει σχετικά ο Τόμας Μπάλντουϊν, καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Υόρκης, ο οποίος είναι επικεφαλής του εν λόγω εγχειρήματος.

«Όλα αυτά θέτουν θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με τον εγκέφαλο: τι μας κάνει ανθρώπους; Τι μας κάνει άτομα; Και πώς και γιατί σκεφτόμαστε και φερόμαστε όπως σκεφτόμαστε και συμπεριφερόμαστε;».

Το εν λόγω συμβούλιο αποτελεί έναν ανεξάρτητο φορέα ο οποίος ασχολείται με ηθικά θέματα που προκύπτουν από νέες εξελίξεις στη βιολογία και την ιατρική και επικεντρώνεται σε τρεις τομείς της νευροτεχνολογίας που παρεμβαίνουν στον εγκέφαλο: τα BCIs (Brain-Computer Interfaces, συστήματα αλληλεπίδρασης μεταξύ του εγκεφάλου και των ηλεκτρονικών υπολογιστών), μεθόδους νευροερεθισμού όπως το DBS (Deep Brain Stimulation, αποστολή ερεθισμάτων σε σημεία στα βάθη του εγκεφάλου) και το TMS (Transcranial Magnetic Stimulation- χρήση μαγνητών για τον ίδιο σκοπό) και βλαστοκυτταρικές θεραπείες που έχουν να κάνουν με το νευρικό σύστημα.

Οι τεχνολογίες αυτές βρίσκονται ήδη σε διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης για ιατρικές χρήσεις (όπως για παράδειγμα σε περιπτώσεις Πάρκινσον, κατάθλιψης και εγκεφαλικών επεισοδίων) και πολλοί ειδικοί θεωρούν ότι θα αποδώσουν σημαντικά οφέλη σε ασθενείς με προβλήματα στον εγκέφαλο.

Ωστόσο, είναι οι δυνατότητες πέρα από την ιατρική που δημιουργούν διλήμματα: στην περίπτωση των BCI, συνεπάγονται στρατιωτικές εφαρμογές με στόχο τον έλεγχο οπλικών συστημάτων με τη σκέψη, ενώ στο χώρο του gaming θα μπορούσε να επέλθει πραγματική επανάσταση, με την εμφάνιση παιχνιδιών όπου το χειριστήριο του παίκτη δεν είναι άλλο από τη σκέψη του. Κατά τον Μπάλντουϊν, η συνολική αξία της αγοράς νευροτεχνολογίας (συμπεριλαμβανομένου του φαρμακευτικού κλάδου) αγγίζει τα 150 δισεκατομμύρια δολάρια. «Πέρα από το φαρμακευτικό τομέα, η αξία της αγοράς συσκευών και τεχνολογιών κινείται γύρω στα 8 δισεκατομμύρια δολάρια, και αυξάνεται ταχύτατα» λέει σχετικά.

Ο Κέβιν Γουόργουϊκ, καθηγητής Κυβερνητικής (Cybernetics) του πανεπιστημίου του Ρέντινγκ και θερμός υπέρμαχος του κινήματος που επιθυμεί περισσότερη έρευνα πάνω στη νευροτεχνολογία, είπε ότι κάποιες πειραματικές τεχνολογίες εγκεφάλου έχουν μεγάλες δυνατότητες στο χώρο της ιατρικής.

«Από τα σήματα του εγκεφάλου, ένα BCI θα μπορούσε να ‘μεταφράσει’ την επιθυμία ενός ανθρώπου να κινηθεί…και μετά να χρησιμοποιήσει αυτά τα σήματα για να κατευθύνει μία αναπηρική καρέκλα, ή κάποια άλλη τεχνολογική συσκευή» λέει σχετικά, συμπληρώνοντας ωστόσο ότι υπάρχουν προβληματισμοί σχετικά με την ασφάλεια κάποιων πειραματικών τεχνικών που περιλαμβάνουν την τοποθέτηση εμφυτευμάτων στον εγκέφαλο και την ηθική διάσταση της χρήσης αυτής της τεχνολογίας. «Αν συστήματα αλληλεπίδρασης εγκεφάλου- υπολογιστών χρησιμοποιηθούν για το χειρισμό πολεμικών αεροσκαφών και όπλων εξ αποστάσεως, ποιος αναλαμβάνει την ευθύνη για τις πράξεις τους; Μήπως θολώνει η διαχωριστική γραμμή μεταξύ ανθρώπου και μηχανής;».

Η προθεσμία για υποβολή προτάσεων στο πλαίσιο του debate λήγει στις 23 Απριλίου και οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βρουν περισσότερες πληροφορίες εδώ. Η δημοσίευση της αναφοράς με τα αποτελέσματα αναμένεται να λάβει χώρα το 2013.